Terwijl heel veel verenigingen bezig zijn om door de knieën te gaan voor potentiele leden door lagere lidmaatschapsprijzen, lagere opleidingseisen of door bijvoorbeeld een meerkeuze lidmaatschap te hanteren, schuilt onderhuids het verlangen naar exclusiviteit.

Tekst Peter Noordhoek

Er zijn maar weinig verenigingen die het echt aandurven, maar een verhoging van de eisen zou wel eens een zekerder weg naar een lang verenigingsleven kunnen zijn dan andersom. Een speciale vorm daarvan, ballotage, kwam toevallig op mijn pad. Zijn we in Nederland, het land van het vergaande gelijkheidsdenken en eerlijke kansen voor iedereen, toe aan ballotage? 

Ballotage
Het combineert de romantiek van het gildesysteem  met haar meestergraad met het voordeel van coöptatie; je weet wie je binnenhaalt – en wie je buitenlaat. Dat laatste, het buitenlaten, verdient voor mij wel extra aandacht. Want er kan een levensgroot verschil zijn tussen het toegelaten worden tot een gezelschap waarin een gezamenlijke vaardigheid, hobby of ideaal wordt gedeeld, zonder verdere concurrentieoverwegingen, en de situatie waarin hoge lidmaatschapsbarrières een manier worden om concurrentie uit te sluiten. In het ene gaat het om het delen van een gemeenschappelijke interesse – passie in hetzelfde doel of object. Lijkt me niet zo bezwaarlijk. In het tweede geval zit er een business case achter. Dan wordt het lastiger: wordt er een markt door verstoord? Wordt er, al dan niet bewust, gediscrimineerd? Al snel moet dan het credo zijn: niet toestaan en in ieder geval kritisch naar kijken.

Valse romantiek
Helaas, beide modellen laten zich niet zo makkelijk splitsen, zoals ik deze weken in een reeks audits bij een beroepsgroep weer mag meemaken. In bijna alle gesprekken klonk weemoed, verlangen door naar een tijd waarin het lidmaatschap van de eigen beroepsvereniging een bijzondere status met zich meebracht, in combinatie met het idee dat het ook een echt vak is dat men bedrijft. Al sprekend, beschreef men dat eigen vak eerder als iets van een publiek ambt dan als een platte manier om geld te verdienen. Ik denk dat de woorden oprecht waren, het resultaat van langer nadenken. Maar al doorpratend, kost het dan ook weer niet veel moeite om de ondernemer naar boven te halen die keiharde kosten-baten afwegingen maakt over zoiets als een lidmaatschap. De werkelijkheid is dat er vaak weinig te kiezen valt. Markt- en technologische ontwikkelingen zijn veel bepalender voor waar het vak naartoe gaat. Verlangen naar een beroepsvereniging die dat door een lat hoger te leggen kan keren, is een vorm van valse romantiek: wij tegen de rest van de wereld.

Ook voor ballotage geldt: het is nog beter te geven dan te ontvangen.

Peter Noordhoek