Marike Kuperus schreef samen met Inge Poorthuis, Peter van der Loo en David Wijnperle het boek Routeplanner voor verenigen. Op 4 juli verschijnt een nieuwe, bijgewerkte editie. In aanloop van de lancering van de nieuwe Routeplanner voor verenigen interviewen we alle auteurs. Dit keer gaan we in gesprek met Marike Kuperus. Marike Kuperus is al zo’n dertig jaar verenigingsexpert. Hoe is dat zo gekomen. En wat houdt haar het meest bezig?

Wie Marike Kuperus kent – en wie kent haar niet? – weet dat zij graag en veel nadenkt over verenigingen, het liefst meteen in beelden en vormen, en dat zij nog liever kennis en inzichten deelt, zodat we het meteen kunnen uitproberen, toepassen en zelf weer toetsen. Kennisdelen voor verbinders, dat is wat zij doet, onder meer in de hernieuwde uitgave van het boek Routeplanner voor verenigingen. In dit interview gaan we in op de vraag wat haar hiertoe heeft gebracht en wat zij ziet als belangrijkste ontwikkelingen voor verenigingen.

Hoe ben je  in het vak verenigen terecht gekomen?
Op dit moment ben ik al 30 jaar in het vak, maar ik ben mijn carrière begonnen als taal- en literatuurwetenschapper. Na bij een communicatie-adviesbureau te hebben gewerkt, kreeg ik een aanbod van D66 én van een klein advies- en managementbureau voor vrijwilligers. Voor het laatste heb ik gekozen, de klik was er en het werkveld sprak mij direct aan. Dit lag ook aan de levensfase waar ik toen in zat. Trotse moeder en zwanger van mijn tweede zoon. Dit leek mij toen minder goed te combineren met de hectiek van de politiek bij D66. Vooralsnog heb ik geen spijt van deze keuze. 
Dit bureau was bezig met het vraagstuk: ‘hoe kun je vrijwilligers betrokken houden bij je organisatie?’ maar ook: ‘hoe kun je vrijwilligers werven?’ Hier heb ik mezelf ontwikkeld van junior tot senior-adviseur. Tijdens deze reis kwam ik er al gauw achter dat het vrijwilligerswerk in een vereniging verschilt van het vrijwilligerswerk binnen een stichting. Bij een stichting kies je heel bewust voor een vrijwilligersbaan, maar bij een vereniging komt er veel meer bij kijken. De dynamiek, het eigenaarschap en de mate van betrokkenheid is anders. De keeper van het eerste elftal hoeft niet per se een goede voorzitter te zijn; in een vereniging krijgen leden rollen die niet direct passen. Soms kan het aanvoelen als corvee en bovendien mag in een vereniging ieder lid zich niet alleen uiten over de gang van zaken maar ook meebeslissen. Ik zag dat dit bij meerdere verenigingen speelde en ben me hier steeds meer in gaan verdiepen. 

Waar komt jouw passie voor verenigingen vandaan?
Het verenigen zat er al vroeg in. Toen ik tien was heb ik als eerste een vereniging voor Sinterklaas opgericht. Na mijn studie heb ik een vereniging voor afgestudeerden opgericht, mijn jaar was de eerste lichting in deze studierichting. De rol van verbinder en de passie voor verenigen zat er dus al vroeg in. Rond 2000 verschenen er veel publicaties over de rol en inrichting van verenigingen. De vanzelfsprekendheid om je aan te sluiten verdween. Vele bekende spelers in het maatschappelijk middenveld liepen in ledenaantallen terug en moesten zichzelf opnieuw uitvinden. In deze periode is ook mijn eerste boek verschenen: De vereniging op survival. Hierin bracht ik verenigingen in kaart en analyseerde hun rol in de maatschappij. Als auteur van dit boek werd ik ineens de deskundige. Een rol die ik zelf niet eens zo verwacht had maar die mij wel paste. 

Welke verandertrajecten zijn je bijgebleven?
Op dit moment werk ik als adviseur binnen onze maatschap. Een fijn team met ieder ook weer een eigen expertise. De kennis die we opdoen zetten we in voor nieuwe klanten en vertalen we naar artikelen, methodes en overdraagbare inzichten. We bouwen een echte vertrouwensband met onze relaties, dus een voorbeeld van een diepgaande case kan ik je helaas niet geven. Wel is het fijn om te horen dat je door het geven van enkele sessies échte veranderingen teweeg kunt brengen binnen het bestuur en de organisatie. Het is echt een samenspel. Het advies wat ik geef, daar moeten zij mee verder. 

Wat is er veranderd tussen 2018 en nu, in de verenigingswereld én in het boek Routeplanner voor verenigen? 
In 2018 hebben we als maatschap Vereniging op survival compleet herschreven met de titel: Routeplanner voor verenigen. In deze eerste editie hebben we onze ervaringen en inzichten over hoe het werkt gedeeld en de impact van social media op verenigingen beschreven. Dit was toen een échte gamechanger. Maar we zitten nog middenin de digitale omwenteling.

Door Covid zijn we elkaar op een andere manier gaan ontmoeten en ook bijvoorbeeld gaan vergaderen, van fysiek naar digitaal. Wanneer maak je welke keuze? Wat zijn hier de voor- en nadelen van voor een vereniging? Welk effect heeft deze verandering op de verbinding die je maakt met de leden? In deze periode hebben we veel kunnen leren over wat digitaal wel en niet werkt en dat nemen we mee in deze nieuwe uitgave. We hebben het boek op punten en puntjes aangescherpt, maar dit is een heruitgave, geen compleet ander boek.

Zie je wel echt nieuwe, andere ontwikkelingen of gaat het vooral om het doorzetten van bepaalde trends?
We blijven verenigingen houden en oprichten. Het onlangs gepubliceerde rapport van het CDA heeft zelfs nog 50% meer verenigingen weten te spotten dan ik op mijn netvlies had, dat rapport telt er zo’n 150.000. Wat je wel ziet veranderen is de vorm van besturen. Veel verenigingen maken de transitie van de traditionele getrapte bestuurlijke vormen naar een bestuur wat veel meer op de grote lijnen zit. Zij werken met kleinere werkgroepen en duidelijkere opdrachten. Hierin kan echt nog wel een slag in gemaakt worden.

Bij personenverenigingen zie ik ook een heel zorgelijke ontwikkeling door de aangescherpte wettelijke kaders. Door het beleid is het voor hen haast onmogelijk om bijvoorbeeld een bankrekening te openen. Dit is zonde want zonder burgerinitiatieven gaat er een hoop ontwikkeling verloren in onze samenleving. 

Hoe zie je verenigingen het boek gebruiken?
Echt als een tool. Het boek is zo opgebouwd dat je verschillende vraagstukken makkelijk terug kunt vinden. Wil je iets weten over vrijwilligers? Dan kun je wat daarover gaat snel vinden. De Toolbox die  we in het boek aanreiken is op de website deels ook terug te vinden, dus je krijgt echt instrumenten om mee te werken. Met de Routeplanner voor verenigen hopen wij praktische handvaten aan te reiken voor iedere verenigingsprofessional.

De nieuwste versie van het boek Routeplanner van verenigen is per 4 juli verkrijgbaar in onze webshop. Mocht je deze alvast willen bestellen stuur dan een mail naar info@wijzijndna.nl