De organisatiestructuur van FNV moet op de schop, adviseert geheime interne rapportage. Dat zou nodig zijn om het heersende 'cynisme' en 'wantrouwen' te kunnen verdrijven. Volgens het rapport vergadert het ledenparlement vooral over futiliteiten en details.

De grootste vakbond FNV mist slagkracht door verziekte interne verhoudingen, een onduidelijk bestuursmodel en een ledenparlement dat vooral vergadert over futiliteiten en details. De organisatiestructuur moet op de schop om het heersende 'cynisme' en 'wantrouwen' te kunnen verdrijven. Dat zijn de conclusies van een geheime inventarisatie in opdracht van het FNV-bestuur en het ledenparlement zelf. 

Het model van democratische ledenvertegenwoordiging dat de FNV in 2013 introduceerde om de werkvloer een duidelijke stem te geven en hardnekkige interne verdeeldheid te bezweren, loopt zes jaar later alweer op zijn laatste benen, ademt het rapport. 'Men is en blijft bezig elkaar te bestrijden', observeren onderzoekers van adviesbureau The Midfield op basis van interviews met 70 FNV'ers in alle geledingen, van bestuur tot werknemers en parlementsleden. 

Het tweedelige rapport, dat is ingezien door het FD, oppert meerdere scenario's waarin de macht en strategische invloed van het 105-leden tellende ledenparlement drastisch wordt ingeperkt. Het aantal vergaderdata zou daarbij sterk dalen, en het parlement zou meer een symbolische, klankbordgroep-achtige rol krijgen. In de meest extreme variant verdwijnt het hoogste FNV-orgaan zelfs helemaal. De grote sectoren en het bestuur zouden juist aan invloed winnen.

Al jaren discussie

Er woedt binnen de vakbeweging al jaren discussie over de eigen aansturing, maar de geplande evaluatie is naar voren gehaald 'gezien de toegenomen noodzaak'. De FNV heeft een soepel lopende governance nodig, ook omdat de bond opereert in een omgeving die 'in toenemende mate 'vijandig' is richting bonden, aldus de onderzoekers.

Wat die vijandigheid precies inhouden, benoemen ze niet, maar meerdere ingewijden verwijzen naar het zwaarbevochten pensioenakkoord van juni dit jaar. In de polder en de politiek was er felle kritiek op de vertragende invloed van het parlement van de FNV.

De 105 leden zouden het proces hebben gegijzeld met hun vetorecht. Een 'nee' van deze groep had het compromis kunnen torpederen, terwijl het dagelijks bestuur en de gewone leden van de FNV wél achter het akkoord stonden.

Meestal gaat het parlement wel akkoord met besluiten van het bestuur, zoals bij de pensioenonderhandelingen, maar er gaat veel tijd en energie naar het informeren van het ledenparlement.

'Buitengewoon wazige aansturing'

Werkgeversvoorman Hans de Boer klaagde vorig jaar al over de 'buitengewoon wazige' aansturing en over de FNV-top, die 'op elk moment teruggefloten kan worden' door het ledenparlement. Ook binnen de bond leeft daarover frustratie, blijkt uit het rapport.

'Iedereen heeft last van de huidige sturing, mensen zitten elkaar dwars' (...) en de strijdbaarheid en onverzettelijkheid' die de FNV in de buitenwereld aan de dag moet leggen, wordt ook intern ingezet'. Verschillende partijen zijn 'op het destructieve af' bezig hun eigen deelbelangen te realiseren, en 'dat dit de FNV als geheel schaadt schijnt daarbij niet van belang te zijn'.

Meer tijd nodig

Grote sectoren binnen FNV, zoals Metaal, Spoor en Vervoer en Bouw vinden dat er te veel van bovenaf wordt opgelegd, door bestuur of ledenparlement. Zij willen dat de FNV lessen trekt uit de pensioencampagne, die aanvankelijk vooral uit de koker van FNV Senioren kwam. Pas dit voorjaar trokken de sectoren het initiatief naar zich toe. Met als resultaat onder meer een grote landelijke staking op het spoor en acties van ambulance, brandweer en politie.

Uiteindelijk heeft het ledenparlement het laatste woord over de eigen toekomst.

Maar er zijn ook ingewijden die waarschuwen voor al te drastische ingrepen. Zij stellen dat de ledendemocratie van de FNV in beginsel een goed model is, maar dat er simpelweg meer tijd nodig is om een echte dwarsdoorsnede van de Nederlandse werkvloer te kunnen realiseren met mensen die ook echt een achterban hebben.

Het FNV-bestuur mag dan mede-opdrachtgever zijn van het onderzoek, dat wil nog niet zeggen dat het de conclusies van auteur The Midfield één-op-één overneemt, benadrukt een woordvoerder desgevraagd. 'De scenario's zijn van een extern bureau, en nog niet van het bestuur. Dat heeft nog geen standpunt ingenomen.' Het bestuur gaat de komende weken het rapport bespreken met het ledenparlement zelf en de bij de FNV aangesloten sectoren. In december moeten dan knopen worden doorgehakt.

Uiteindelijk heeft het ledenparlement het laatste woord over de eigen toekomst. Het is nog steeds het hoogste orgaan. Daarop zou iedere poging om te hervormen kunnen stranden. Maar naast verzet in het ledenparlement zijn er 'ook bloedgroepen binnen het orgaan die inzien dat dit nodig is', aldus een ingewijde.