Vriendjespolitiek en belangenverstrengeling vinden we ook in Nederland steeds vaker een probleem. De Saxion Hogeschool presenteert daarom een weerbaarheidsscan voor de aankomende lokale bestuurders. Kunnen verenigingen daar iets mee?

Het punt waar het om gaat is dat overheidsbestuurders en ambtenaren op tijd kritisch moeten durven kijken naar hoe ze met hun netwerken omgaan, denkt Willeke Slingerland. Zij is lector Weerbare Democratie bij Hogeschool Saxion. Die heeft samen met de gemeente Eindhoven een tool ontwikkeld die met name wethouders kan helpen de zaken scherp te zien. Hebben verenigingen daar ook iets aan, al is het maar in de komende lokale lobby?

Integriteit bespreekbaar maken
Willeke Slingerland denkt dat heel veel organisaties en dus ook verenigingen hun voordeel kunnen doen met de tool, die je gewoon gratis kunt downloaden op de website van Saxion. Het belangrijkste is, volgens haar, dat je de integriteitsvraag wilt stellen en taal wilt vinden om dit te bespreken. “Het helpt je om na te denken over hoe je probeert besluitvorming te beïnvloeden. En of je dat op een eerlijke manier doet.  Zo kun je het gesprek erover met elkaar aangaan." Ze raadt verenigingen aan om met name de netwerkvragen uit de scan op te pakken en het daar met elkaar over te hebben: "Wie zijn wij? Wat is de identiteit van ons netwerk. Hoe werkt het, zijn we formeel of informeel. Wie zitten er in – en wie niet?”

Netwerken goed inzetten
De tool is in eerste instantie ontwikkeld voor lokale politieke bestuurders. Wat gaat daar dan mis? Slingerland: “Dat een bestuurder veel netwerken meebrengt, dat vragen we juist ook vaak.Dat is op zich niet het probleem. Bij veel integriteitskwesties speelt het verkeerd inzetten van het netwerk. De dynamiek verandert. Een bestuurder bij de overheid moet ervoor waken dat hij of zij een gelijk speelveld creëert en alle relevante belangen bij een kwestie aan bod kan laten komen. Als iemand als wethouder begint, veranderen de netwerken waar deze deel van uitmaakt. Een goede vraag voor een wethouder is: maak ik deel uit van de relevante netwerken of heb ik een relatie met alle relevante netwerken.”

Lokale lobby
Lokale lobbyisten krijgen in de toekomst waarschijnlijk steeds vaker te maken met weerbare wethouders. Integriteit is op heel veel overheidsniveaus steeds meer een aandachtspunt. Wat kun je doen om optimaal voor je belangen op te komen juist bij deze weerbare wethouders? Slingerland adviseert om de weerbare wethouders te helpen in contact te komen met alle haarvaten van de samenleving. Dit zijn ook wel trends die we in de lobby, ook landelijk, herkennen: breed samenwerken voor meer draagvlak. Samenwerken voor een gelijk speelveld. Niet willen inzetten op ons-kent-ons.

Netwerk ontwikkelen
Slingerland wil stimuleren dat netwerken zich ontwikkelen. “Zeker in een vereniging met veel gelijkgestemden, zoals bijvoorbeeld politieke partijen ook zijn, is het verstandig om je af te vragen: waar laten wij gaten vallen? Welke blik of welke rol missen we? Hoe kunnen we andere variabelen meenemen? Ga echt op zoek naar jullie ‘exoten', wie denken echt anders, kijken echt anders naar jullie vragen? Ga daar serieus naar op zoek en accepteer dat het dan langer duurt voor je tot een besluit, een standpunt of een oplossing komt. Vraag je echt af hoe je als netwerk beter kan worden."

De weerbaarheidsscan is ontwikkeld in samenwerking met de Saxion-lectoraten Weerbare Democratie en Modelleren van Maatschappelijke Impact, de gemeente Eindhoven, de Taskforce RIEC Brabant-Zeeland en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, die het onderzoek mede-subsidieerde.